تاریخچه دانشکده فنی، از آغاز تا امروز

نخستين مدرسه مهندسي ايران به نام "دارالفنون"، به دستور اميرکبير در سال 1228 ه.ش بنيان گذاشته شد و در دي‌ماه 1230 ه.ش (1851 م) و بيست سال پيش از تأسيس دارالفنونِ توکيو، رسماً گشايش يافت؛ اما دوران شکوفايي آن بيش از چهل سال دوام نيافت و به دليل بدبيني دربار ناصرالدين شاه نسبت به گسترش افکار آزادي‌خواهانه در ميان دانشجويان، به افول و زوال کشانده شد، به نحوي که در پنجاهمين سال تأسيس، از آن چيزي جز نام باقي نماند. کوشش‌هايي که پس از انقلاب مشروطيت براي احياي دارالفنون صورت گرفت نيز به جايي نرسيد و در اوضاع نابسامان آن زمان و پس از جدا شدن رشته طب در سال 1297 ه.ش و نظام در سال 1301 ه.ش،اين دانشگاه رفته رفته به صورت دبيرستان درآمد.

با تأسيس "دانشگاه تهران" در سال 1313ه.ش، که يکي از شعبات شش‌گانه آن، "شعبه فني" بود، دوره فترت آموزش مهندسي به پايان رسيد. نخستين کلاس‌هاي دانشکده، در چهار رشته مهندسي برق، مهندسي راه و ساختمان، مهندسي معدن و مهندسي مکانيک تحت رياست (کفالت) مرحوم دکتر حسابي در محل دارالفنون تشکيل شد و در سال 1317 ه.ش، نخستين مهندسان فارغ‌التحصيل اين مدرسه به خدمت جامعه درآمدند. از آن زمان تاکنون، دانش‌آموختگان دانشکده فني خدمات بي‌نظيري را در راه پیشرفت و آباداني کشور به انجام رسانده و در پايه‌گذاري و توسعه زيربناهاي فني و صنعتي کشور، سهم اصلی را داشته‌اند. آن‌ها همچنين در تأسيس و توسعه دانشکده‌های مهندسي ديگر در کشور نيز، فعالانه مشارکت کرده‌اند. موفقيت چشمگير دانش‌آموختگان دانشکده فني در دانشگاه‌ها و مراکز تحقيقاتي معتبر بين‌المللي نيز، اعتبار خاصي در سطح جهاني براي همه دانشجويان ايراني و به ويژه دانشجويان دانشکده فني فراهم آورده است.

همگام با برخي تغييرات صورت گرفته در ساختار دانشگاه تهران، در سال 1384 ه.ش، دانشکده فني به "پرديس دانشکده‌هاي فني" تغيير نام داد و دور تازه‌ای از فعالیت‌‌های خود را آغاز نمود. در تابستان 1400 نیز، با مصوبه دانشگاه تهران، کلمه «پردیس» حذف و کلمه «دانشکدگان» جایگزین آن شد و از نیمه دوم این سال، دانشکده فنی به «دانشکدگان فنی» تغییر نام مجدد داد. هم‌اکنون دانشکدگان فنی در چهار مکان در تهران و شمال کشور (پردیس مرکزی، پردیس 2ـ کارگر شمالی، دانشکده فنی فومن در شهر فومن و دانشکده فنی کاسپین در شهرستان رضوانشهر گیلان)، با در اختیار داشتن 11 دانشکده، به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آموزش عالی مهندسی کشور، به تعلیم و تربیت مهندسان جوان ادامه می‌‌‌دهد و افتخار دارد که تاکنون بیش از 45 هزار مهندس دانش‌‌‌آموخته داشته است.

هم‌چنین دانشکدگان فنی در سال 1402 حدود 395 نفر عضو هيأت علمي رسمی و 400 کارمند اداری داشته است که عهده دار تعلیم و تربیت دانشجویان برتر کشور و تمشیت امور اداری و اجرایی دانشکدگان هستند.

آمار دانشجويان دانشکدگان فنی نیز در نيمسال اول سال تحصيلی 1403-1402، در مقطع کارشناسي 4147 دانشجو، در مقطع کارشناسي ارشد 3283 دانشجو و در مقطع دکتري 1142 دانشجو بوده است که با اين وصف، بزرگ‌ترين بخش تحصيلات تکميلي دانشگاه تهران، در دانشکدگان فني مشغول فعاليت است.

دانشکدگان فني، علاوه بر دو مجموعه‌اي که در تهران (پرديس مرکزي در خيابان انقلاب، پرديس شماره 2 در خيابان کارگر شمالي) در اختيار دارد، دو مجموعه آموزشي نيز در شمال کشور دارد:

دانشکدهفني کاسپين واقع در رضوانشهر استان گيلان، که در سال 1375 براي تأمين نياز علمي کارخانه چوکا (چوب و کاغذ ايران) گشايش يافت و اولين پذيرش دانشجوي خود را در نيمسال اول سال تحصيلي 76-75 با پذيرش 26 دانشجو در رشته مهندسی شیمی صنایع سلولزی انجام داد. پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی شیمی نیز در این دانشکده از سال 1382 آغاز شد و در سال‌های 1388 و 1392 رشته مهندسی صنایع نیز به ترتیب در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد راه‌‌اندازی شد که هم اکنون به دلیل سیاست‌های کلی، در این رشته دانشجو نمی‌پذیرد. در سال 1400 دو رشته مهندسی مکانیک و پلیمر در مقطع کارشناسی ارشد نیز به رشته های پذیرای دانشجو در این دانشکده اضافه شده است. پیش از آن، از سال 1394 رشته‌‌های مهندسی پلیمر و مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی نیز در این دانشکده فعال بوده است.
دانشکدهفني فومن واقع در شهرستان فومن استان گيلان، که در سال 1388 آغاز به پذيرش دانشجو کرد. اين دانشکده، با نيت خير و همت بلند يکي از فارغ التحصيلان موفق دانشکده فني، آقاي مهندس سيدعباس موسوي رهپيما (دانش‌آموخته رشته مهندسي شيمي سال 1341) ساخته و وقف دانشکده فني دانشگاه تهران شد و در حال حاضر، در چهار رشته مهندسي نفت، مهندسي شيمي، مهندسی فناوری اطلاعات و مهندسي صنايع در مقطع کارشناسی و دو رشته مهندسی شيمی و مهندسی صنايع در مقطع کارشناسی‌ارشد، حدود 430 دانشجوي شاغل به تحصيل دارد.

علاوه بر فعاليت‌هاي آموزشي و پژوهشي معمول، به دليل اهميت ارتباط صنعت و دانشگاه، دانشکدگان فني به تأسيس 22 مرکز پژوهشي مشترک با صنعت اقدام کرده است که عبارتند از: "انستيتو مهندسي نفت"، "مرکز تحقیق و توسعه تکنولوژی های نوین ساخت (تکنوسا)"، "مؤسسه پژوهش در مديريت و برنامه‌ريزی انرژی"، "پژوهشکده خودرو، سوخت و محيط زيست"، "مؤسسه پژوهش در رباتيک، هوش مصنوعي و علوم اطلاعات"، " مرکز مطالعات راه و حمل و نقل"، "مؤسسه توربو ماشین‌های آبی"، "مرکز مطالعات ژئوریسک"، "انستیتو مصالح ساختماني"، "مؤسسه پژوهشی فشارقوي الکتریکی"، "مؤسسه پژوهشی تجهیزات نیروگاهی مپفن"، "انستیتو گاز طبیعی مایع"، "مؤسسه پژوهشی مشخصه‌یابی پیشرفته"، "مرکز پژوهشی کاربردی متالورژی استخراجی"، مرکز پژوهشی لجستیک و مدیریت زنجیره تامین"، "مرکز پژوهشی مهندسی فرآیند و مدیریت منابع" ، "مرکز گوهرشناسی و سنگ‌های قیمتی"، " مرکز پژوهشی علوم و مدیریت داده"، "مرکز پژوهشی حمل و نقل هوایی"، "مرکز پژوهشی کاربردی خطوط لوله های انتقال نفت و گاز"، "مرکز پژوهشی مهندسی کسب و کار و توسعه محصول نوین"، "مرکز همبست آب، انرژی و محیط زیست".

وضعيت برتر آموزشي و توان علمي تحقيقاتي دانشکدگان فني در ميان ساير مراکز آموزش عالی مهندسی کشور، باعث شده است که هم‌اکنون تعداد 7 قطب علمي مهندسي کشور با تأييد وزارت علوم در آن مستقر باشند و اين بدين معني است که دانشکدگان فني، در اين رشته‌ها و تخصص‌ها، سرآمد کليه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشي و مهندسي کشور است. قطب‌هاي علمي فعال دانشکدگان فني عبارتند از: "سيستم‌هاي الکترومغناطيسي کاربردي"، "ساخت نانوادوات سیلیکونی"، "ارتقاء نفت سنگین و باقیمانده"، "مهندسي فرآیندهای داروسازی"، "مواد در فناوری‌های کم مصرف انرژی"، "مهندسی سطح و حفاظت از خوردگي در صنايع" و "مهندسي نقشه‌برداري در مقابله با سوانح طبيعي".

در بعد بين‌المللي نيز در سال 2023 م و بر اساس سیستم رتبهبندي‌ بين‌المللي QS ، دانشکدگان فني (بخش مهندسی دانشگاه تهران) با کسب رتبه 274 در بين دانشگاه‌هاي مهندسي جهان، در صدر دانشگاه‌هاي مهندسي ايران قرار گرفت. هم‌چنین بر اساس رتبه بندی 2023 سیستم رتبه بندی شانگهای دانشکدگان فنی در رتبه زیر 300 جهان قرار گرفت که این افتخار بزرگ برای مهد مهندسی کشور همچنان بی‌رقیب است.

علاوه براین، با توجه به توان علمی و پژوهشی و جايگاه برجسته دانشکدگان فنی، ‌سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسکو) مجوز تأسيس دو کرسی "آموزش مهندسی" و "بازيافت آب" را برای نخستين‌بار در ايران به دانشکده فنی اعطاء کرده است. براين اساس، دانشکدگان فنی، نخستين مرکز مهندسی کشور است که همزمان دو کرسی يونسکو در رشته‌های مهندسی (که در زمره فعال‌ترین کرسی های یونسکو هستند) را در اختيار دارد.

کرسي يونسکو در آموزش مهندسي

پيشنهاد تأسيس کرسي "آموزش مهندسي" در سال 1388 با هدف ارتقاء و تضمين کيفيت آموزش و تشويق به‌ نوآوري‌ و پيشرفت مداوم، به ‌سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسکو) ارايه شد. اين پيشنهاد در اواخر سال 1390 مورد تأييد اين سازمان قرار گرفت و "کرسي يونسکو در آموزش مهندسي" در دانشکدگان فني دانشگاه تهران آغاز به‌کار کرد.هدف اصلي اين کرسي، ايجاد سيستمي منسجم براي پژوهش، آموزش و بازآموزي، اطلاع‌رساني، مستندسازي در زمينه آموزش مهندسي و تسهيل همکاري بين مراکز علمي و پژوهشگران طراز اول جهاني با اعضاي هيأت علمي دانشکدگان فني و ديگر مراکز آموزش عالي کشور و همچنين مراکز آموزش مهندسي در کشورهاي منطقه و فراتر از آن است.

کرسی يونسکو در بازيافت آب

تأسيس کرسی يونسکو در بازيافت آب نيز در سال 1390 از سوی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران به کميسيون ملی يونسکو منعکس و در سال 1392 مجوز تأسيس آن از سوی اين سازمان صادر شد.

رويکرد اين کرسی، مقابله با چالش‌های‌ کم‌آبی و خشکسالی‌های اخير از يک طرف و درنظر گرفتن پساب‌های تصفيه شده در مقابل استفاده از فاضلاب های تصفيه نشده در کشاورزی که سلامت جامعه را تهديد می‌کند، از طرف ديگر است.