سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد از گونه‌های حیوانی برای تامین غذا در جهان کشته می‌شوند و دامپروری به تنهایی عامل تولید ۱۴.۵ درصد از کل گازهای گلخانه‌ای در جهان است.

انتشار گازهای گلخانه‌ای یکی از اصلی‌ترین بحران‌های محیط زیست است و به یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از کشورهای دنیا تبدیل شده است. موضوع کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و رسیدن به کربن صفر در برنامه بسیاری از دولت‌های جهان قرار گرفته است و دانشمندان کلید مقابله با گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی را کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌دانند.

اصلی‌ترین عوامل تولید گازهای گلخانه‌ای تولید انرژی, تولیدات صنعتی و حمل و نقل هستند. در کنار موارد مذکور مورد دیگری که کمتر به آن توجه می‌شود, دامپروری و تولید فراورده‌های گوشتی است. بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد(FAO) سالانه حدود 100 میلیارد گونه حیوانی برای تامین غذا در جان کشته می‌شوند و دامپروری به تنهایی عامل تولید 14.5 درصد از کل گازهای گلخانه‌ای در جهان است.

دامپروری به تنهایی مسئول تولید حدود 14.5 درصد از گازهای گلخانه‌ای در جهان است که این آمار دامپروری را در کنار حمل و نقل قرار می‌دهد اما سوال اینجاست که دامپروری چگونه به تولید گاز گلخانه‌ای منجر خواهد شد؟

حیوانات نشخوارکننده با کمک میکروب‌هایی که در روده بزرگ آن‌ها زندگی می‌کنند ، کربوهیدرات, گلوکوز, فیبر و نشاسته‌ای که از علوفه به دست آوردند را تجزیه می‌کنند که در نتیجه آن مقدار زیادی گاز متان از روده بزرگ نشخوارکنندگان خارج می‌شود ، در واقع حدود 39 درصد از کل گازهای گلخانه‌ای که در فرآیندهای دامپروری تولید می‌شود ، همین گاز متان خارج شده از روده نشخوارکنندگان است.

علاوه بر گاز متان, گاز نیتروژن هم در مدفوع نشخوارکنندگان یافت می‌شود که دلیل استفاده از مدفوع این جانوران به عنوان کود هم همین گاز نیتروژن است. در فرآیند تولید, انبار کردن و استفاده از کود حیوانی نیز مجموعا 33.6 درصد گاز گلخانه‌ای تولید می‌شود.

گسترش مراتع و زیر کشت بردن زمین‌های غیر زراعی به منظور تولید علوفه مورد نیاز دام نیز عامل دیگری است که توان اکوسیستم را برای جذب گازهای گلخانه‌ای کم می‌کند و این عامل نیز 6 درصد از افزایش گاز گلخانه‌ای بر اثر دامداری را سبب می‌شود.

هر ساله از تمام جنگل‌زدایی‌هایی که در جهان اتفاق می‌افتد, 80 درصد آن به سبب گسترش مراتع دام است که این جنگل‌زدایی سبب می‌شود تا 340 میلیون تن کربن وارد اتمسفر شود. این نابودی وسیع جنگل که برای افزایش مراتع دام اتفاق می‌افتد, علاوه بر افزایش گاز گلخانه‌ای سبب افزایش خطر آتش‌سوزی, فرسایش خاک و آلودگی منابع آبی می‌شود.

تب زمين را با كاهش مصرف گوشت كاهش دهيم.

حیوانات همواره مظهر زیبایی و حتی آرامش انسان ها شناخته می شوند و از ابتدای خلقت و تاریخ در خدمت بشر بودند، شاید هیچ وقت به فکری خطور نمی کرد که نفس کشیدن و نشخوار کردن برخی از گونه های حیوانی مانند گاو و خوک روند گرم شدن زمین را تسریع کند و نقش مهمی در گرمایش زمین داشته باشد.

در سال ۱۸۰۰ جمعیت بشر روی کره زمین یک‌ میلیارد نفر و در سال ۱۹۰۰ حدود ۱.۵ میلیارد نفر بود اما اکنون به نزدیک ۸ میلیارد نفر رسیده است، یعنی فقط در طول بیش از یک قرن جمعیت بشر روی زمین ۵ برابر افزایش یافت در پی این افزایش جمعیت، میزان نیاز به مواد غذایی از جمله فرآورده های گوشتی و لبنی افزایش یافت بنابراین دیگر روش های سنتی تولید گوشت جوابگوی نیاز نبود و به مرور دامداری های صنعتی با حضور هزاران گاو و خوک در جهان شکل گرفت.

به مرور و با گذشت زمان که شاهد افزایش گرمای زمین بودیم برخی محققان به این فکر افتادند که آیا حیوانات نیز می توانند در این روند نقشی داشته باشند که بررسی ها نشان داد حیوانات پرورشی و مخصوصا گاوها و خوک ها گاز متان زیادی از خود آزاد می‌کنند، متان یکی از خطرناک ترین گازهای گلخانه ای است که نقش بسزایی در گرمایش زمین دارد، اثر گرمایشی گاز متان در یک دوره ۲۰ ساله ۷۲ برابر گاز دی‌اکسیدکربن است که ۳۷ درصد گاز متان آزاد شده توسط بشر در جو از دامداری ها است.

در واقع در دامداری های صنعتی حیوانات در علفزارها نمی‌چرند، برای اینکه آن‌ها در کمترین زمان ممکن به بیشترین بهره‌ وري از نظر تولید شیر، گوشت و تخم‌مرغ برسند، به آن‌ها سویا و غلات (معمولا ذرت) خورانده می‌شود، برای تولید این محصولات کشاورزی که معمولاً از نظر ژنتیکی هم تغییر داده شده‌اند، از کودها و سموم شیمیایی استفاده می‌شود که سبب به ‌وجود آمدن گاز منواکسید نیتروژن در جو می‌شود، این گاز یکی دیگر از گازهای گلخانه‌ای است که اثر تخریبی آن حتی از گاز متان هم بیشتر است، اثر گرمایشی این گاز در جو، ۲۰۰ برابر گاز دی‌اکسید کربن است که با این حساب برآورد شده که دامداری های صنعتی جهان عامل تولید ۵۱ درصد گاز متان در کره زمین هستند.

در سال ۲۰۰۶، بخش غذا و کشاورزی سازمان ملل(Food and Agriculture Organization of the United Nations)‎، در مقاله‌ای اعلام کرد دامداری ها مسئول تولید ۱۸ درصد کل گازهای گلخانه‌ای تولید شده توسط بشر هستند به عبارت دیگر، نقش دامداری ها در گرمایش زمین از نقش حمل ‌و نقل (مجموع حمل‌ و نقل زمینی، دریایی و هوایی) که مسئول تولید ۱۳ درصد گازهای گلخانه‌ای است، بیشتر است، در سال ۲۰۰۹، سازمان نظارت جهانی با انتقاد از روش‌های محاسباتی سازمان فائو و با لحاظ‌ کردن فاکتورهای بیشتر و دقیق‌تر، اعلام کرد نقش دامداری ها بسیار بدتر از چیزی است که فائو اعلام کرده، این سازمان اعلام کرد دامداری مسئول تولید ۵۱ درصد گازهای گلخانه‌ای تولیدشده توسط بشر است.

از زمان انقلاب صنعتی تاکنون دمای زمین را ۰.۸ درجه سلسیوس گرم کرده ایم، بانک جهانی می گوید با توجه به آلودگی که تاکنون ایجاد کرده ایم زمین ۱.۵ تا ۲ درجه دیگر هم بیشتر گرم خواهد شد، در نشست پاریس در سال ۲۰۱۵ دنیا به این نتیجه رسید که باید مانع ادامه گرم شدن کره زمین شود چون تبعات جبران ناپذیری مانند سیل و خشکسالی به همراه خواهد داشت از این رو کشورهای شرکت کننده در این نشست متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ انتشار گازهای گلخانه ای خود را کاهش دهند، در این نشست به این نتیجه رسیدند که اگر بخواهیم افزایش دو درجه ای دما را کاهش دهیم، باید مانع هر نوع آلودگی شویم که کنترل دامداری ها را هم می توان یکی از این راه ها دانست.

تحقیقی در ۲۰۱۴ نشان داد که اگر مصرف گوشت ادامه یابد، تا ۲۵ سال دیگر از طریق دامداری و کشاورزی ۱۲ میلیارد تن دی اکسید کربن تولید خواهد شد که کنترل آن به تنهایی می تواند جلوی کاهش دو درجه ای دما را بگیرد.

دامداری های صنعتی جهان عامل تولید ۵۱ درصد گاز متان در کره زمین هستند که خطرناک ترین گاز گلخانه ای جهان است و معمولا از معده گاوها و خوک ها خارج می شود.

با افزایش جمعیت نیاز انسان به مواد پروتئینی مانند گوشت و لبنیات زیاد شد به طوری که دیگر دامداری به روش سنتی جوابگوی این نیاز نبود از این رو دنیا به سمت پرورش حیواناتی مانند گاو و خوک در قالب دامداری های صنعتی پیش رفت و به مرور نیز تعدادشان افزایش یافت.

برای رفع نیاز انسان به مواد پروتئینی سالانه حدود دو تا سه میلیارد گاو و خوک ذبح می شود، وقتی این میزان کشته می شود بنابراین تعداد حیوانی که پرورش داده می شود قطعا چندین برابر خواهد بود که نتیجه آن انتشار گاز متان به میزان بسیار زیاد از طبیعت است که گرمایش جهانی را سرعت می بخشد.

در واقع قطعا این نقش حیوانات را هم زیاده خواهی و عملکرد انسان ها رقم زده است چون حیوانات را که به روال طبیعی به زیست خود مشغول بودند این انسان ها هستند که آنها در قالب دامداری ها گردهم آوردند.

گونه های طبیعی چنین تاثیری ندارند چون آنها روند طبیعی زندگی خود را در طبیعت دنبال می کنند، تمرکز واحدهای صنعتی برای تولید گوشت سبب شد این اتفاق بیفتد.

چاره این است که مردم را تشویق کنیم دستکم یک یا دو روز در هفته پروتئین حیوانی را از منوی غذایی خود حذف و گیاهان را جایگزین آن کنند و به این ترتیب سبک زندگی و عادت غذایی مردم تغییر کند.

_______________________________________________________________

گردآوري و تدوين توسط :

كميته صنعت ، معدن و تجارت

كانون مهندسين فارغ التحصيل دانشكده فني دانشگاه تهران

اسفند ١٤٠٢