معادن سنگ آهن

تا کنون توده های معادن سنگ آهن بسیاری شناسایی شده و برخی نیز مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته، اما به طور کلی ناحیه های آهن دار ایران با توجه به نزدیکی آن نواحی به کانسارهای آهن به مناطق مختلف زیر تقسیم شده است.

• منطقهٔ اراک – ملایر
• منطقهٔ کرمان – یزد شامل معدن گل گهر ، معدن چادرملو ، معدن آهن چغارت ، معدن سنگ آهن جلال‌آباد زرند ، معدن آهن چاهگز بافق ، معدن آهن سه چاهون بافق
• منطقهٔ اصفهان – کاشان
• منطقهٔ خراسان
• منطقهٔ تهران – قم – قزوین
• منطقهٔ خلیج فارس و کوار

در این میان سنگ آهن چادرملو و گل گهر دو معدن اصلی سنگ آهن ایران می باشند که بیش از ۸۰ درصد تولید سنگ آهن کشور را تولید می کنند.

اکتشاف معدن سنگ آهن

زمانی که سرمایه لازم جهت کشف معدن سنگ آهن فراهم شود ، زمین‌شناسان اکتشاف را در دو مرحله زیر آغاز می کنند:

۱_ جستجوهای اولیه

در جستجوهای اولیه، با توجه به شواهد ظاهری مانند پوشش گیاهی، رنگ، شکل هندسی و … نمونه‌برداری جهت آزمایش‌های ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی برای کشف سنگ آهن می‌کنند.

۲- اکتشاف

بعد از اینکه وجود سنگ آهن در یک منطقه احراز شد؛ با توجه به محدوده گسترش سنگ آهن و عیار آن، ارزش استخراج آهن سنجیده می‌شود و در صورت معنادار بودن مقادیر، نواحی گسترش سنگ آهن که در مرحله اول تعیین شده‌اند ، مورد بهره‌برداری قرار می گیرند.

مراحل استخراج سنگ آهن

۱- حفاری و انفجار در معدن :

استخراج با عمليات حفارى و آتشکارى انجام می شود.

۲- بارگیری و حمل :

عمليات بارگيرى توسط لودر و بيل مکانيکى صورت پذيرفته و انتقال سنگ آهن بوسيله دامپتراک از معدن به سنگ شکن اوليه و انبارها انجام مى گيرد.

۳- خردایش و دانه بندی :

سنگ هاى ارسالى به کارخانه در سه مرحله بوسيله سنگ شکن هاى فکى و مخروطى خرد و به شکل دانه ريز و دانه درشت در می آید. و سپس برای ارسال به کارخانه انباشت و آماده حمل مى شود. همچنین کنترل و نظارت کمى بر تمامى مراحل خط توليد ، توسط بخش هاى دفتر طراحى، واحد انباشت و برداشت، آزمايشگاه ها و امور ايمنى شرکت اعمال مى شود.

۴- فراوری :

در کارخانه ؛ سنگ آهن پرفسفر و کم عيار پس از خردايش در آسيابهاى خودشکن و گلوله اى، توسط دستگاه هاى جدايش مغناطيسى شدت پائين و بالا، پرعيار و به یک پودر تیره ی قهوه‌ای- خاکستری تبدیل می شود و در نهایت به صورت کنسانتره سنگ آهن، گندله و دانه بندی شده در می آید و به واحدهای فولادی عرضه می شود.

لازم به ذکر است به سنگ آهن قرمز رنگ هماتیت گفته می شود که از آن به عنوان رنگدانه استفاده می شود همچنین سنگ آهن سیاه رنگ مگنتیت نام دارد و به دلیل خاصیت الکترومغناطیسی آن در ساخت آهنربا مورد استفاده قرار می گیرد.

مهم ترین معادن سنگ آهن ایران

۱- معدن چغارت

چغارت اولین معدن آهن ایران می باشد که تاریخ آن به دوران قاجار برمی گردد. این معدن توانسته بخشی از نیاز سنگ آهن کشور را تامین کند.

معدن چغارت در بافق یزد و در حاشیه کویر قرار دارد و دارای ذخیره ۱۷۷٫۲ میلیون تنی شامل ۱۰۷ میلیون تن B.F و ۷۰٫۲ میلیون تن سنگ آهن پر فسفر و کم عیار بوده و تامین کننده اصلی ذوب آهن اصفهان می باشد.

۲- معدن چادرملو

معدن چادرملو یکی از بهترین و مرغوب‌ترین سنگ‌ آهن‌های ایران را تولید می‌کند و اصلی‌ترین تولیدکننده کنسانتره سنگ آهن به روش احیا مستقیم در خاورمیانه است که در سال حدود هفت میلیون تن تولید دارد.

این معدن در بافق یزد واقع شده و شرکت آن نیز در تهران می باشد. گفتی است عمر ذخایر سنگ‌آهن معدن چادرملو تا ۱۰ سال آینده به پایان می‌رسد.

۳- معدن گل گهر

معدن گل گهر یکی از بزرگترین و غنی ترین معادن سنگ آهن در خاورمیانه است، که با ذخیره‌ای در حدود ۱۲۰۰ میلیون تن در محدوده ای به طول تقریبی ۱۰ کیلومتر و عرض تقریبی ۴ کیلومتر قرار دارد. این معدن در استان کرمان و در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان سیرجان واقع شده است.

گل گهر در سال ۱۳۴۸ توسط شرکت خصوصی ایرانی باریت کشف و سپس با همکاری شرکت ماروبونی ژاپن شروع به فعالیت نمود و از سال ۱۳۵۲ نیز به شرکت ملی فولاد ایران واگذار شد. در حال حاضر تولیدات حاصل از سنگ استخراجی این معدن گندله سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن و سنگ‌ دانه‌ بندی شده می باشد.

۴- معدن سنگان

معدن سنگان خواف ، بزرگترین معدن سنگ آهن خاورمیانه است که با ذخیره یک میلیارد تن سنگ آهن در استان خراسان رضوی واقع شده است. از این معدن سالانه دومیلیون تن سنگ آهن استخراج و به واحدهای صنعتی فرستاده می شود.

۵- معدن جلال‌آباد زرند

معدن سنگ آهن جلال آباد در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان زرند در استان کرمان قرار دارد و ماده ی اولیه کارخانه کنسانتره سنگ آهن فولاد زرند ایرانیان را تامین می کند. از این معدن سالانه ۱۹۰ میلیون تن سنگ آهن از نوع مگنتیت و هماتیت به صورت پلکانی روباز استخراج می شود.

۶- معدن چاهگز بافق

معدن چاهگز در فاصله ۷۵ کیلومتری شهرستان بافق قرار دارد که میزان کل ذخیره آن جمعاً ۸۳۱۰۰۰۰۰ تن در بیست سال تخمین زاده شده است. همچنین با راه اندازی سنگ شکن موبایل در این معدن تاکنون بیش از یک و نیم میلیون تن سنگ آهن پر عیار دانه بندی شده از آن تولید شده است.

۷- معدن سه چاهون بافق

معدن سه چاهون در ۵۰ كيلومتري شمال شرقي شهرستان بافق و ۳۵ كيلومتري معدن چغارت قرار دارد. تنها راه دسترسي به اين كانسار جاده اي خاكي است كه به جاده آسفالته بافق-بهاباد متصل مي شود. توپوگرافي منطقه به صورت دشت و مسطح می باشد.

سنگ آهن این معدن از نوع آتشفشانى رسوبى است که در سال ۱۳۸۴ عملیات بهره برداری آن آغاز شده و طى برنامه ريزى انجام شده ساليانه ۲٫۳ ميليون تن سنگ آهن از اين معدن استخراج و پس از خردايش در کارخانه سنگ شکن با ابعاد کوچکتر از ۳۰۰ ميليمتر توسط راه آهن به کارخانه فرآورى چغارت منتقل مى شود.

همچنین تاکنون به ارتفاع ۱۲۰ متر در اين معدن عمليات حفارى و برداشت سنگ آهن صورت گرفته است.

۸- معدن آهنگران :

معدن آهنگران در جنوب شرقی استان همدان و نزدیکی شهر ملایر واقع شده است. این معدن در سال ۱۳۳۵ در زمینی به مساحت ۲۹ کیلومتر مربع کشف شده است.

نحوه استخراج در این معدن به صورت زیر زمینی بوده و به طور میانگین از آن۱۰ درصد سرب و ۲۰۰ گرم بر تن نقره و عیار سنگ آهن حدود ۴۰ درصد آهن خالص استخراج می شود. همچنین در سال ۱۳۵۱ کارخانه فلوتاسیون در پایین دست معدن و با فاصله ۲ الی ۳ کیلومتری آن راه اندازی شده و در حال حاضر واحد آزمایشگاه، واحد انبار وسایل و قطعات و واحد تعمیرگاه ماشین آلات در محوطه این معدن وجود دارد.

۹- سنگ آهن بیجار :

سنگ آهن بیجار یکی از بزرگترین معدن های سنگ آهن روباز کشور در استان کردستان و در نزدیکی شهر بیجار قرار دارد. ذخیره سنگ آهن این معدن ۴۰ میلیون تن بوده و با عیار ۵۷-۴۵ در هفت نقطه از این منطقه پراکنده شده اند.

همچنین در نزدیکی این معدن یک کارخانه تولید کنسانتره با ظرفیت ۳۲۵ هزار تن در سال نیز وجود دارد.

قیمت سنگ آهن

قیمت سنگ آهن داخلی به عوامل مختلفی بستگی دارد ، از آن جمله می توان به نوع محصول، میزان عرضه و تقاضا در بازار، قیمت جهانی محصول و قیمت ارز اشاره نمود .بنابراین، با تاثیر این عوامل بر قیمت سنگ آهن، قیمت مقاطع فولادی نیز تغییر خواهد کرد.

سخن آخر

همان طور که اشاره شد ایران یکی از کشور های غنی از معادن آهن در خاورمیانه است. که با اجرای سیاست های درست و ساخت کارخانجات فولاد در نزدیکی این معادن می توان در کنار اشتغال زایی، میزان تولید را افزایش داد و با تولید مقاطع فولادی با کیفیت ساختمان سازی و خودروسازی را تقویت نمود.

همچنین ذخایر معادن کشف شده نهایتا تا بیست سال آینده رو به اتمام هستند و باید دولتمردان با عنایت به موضوع و تامین سرمایه های لازم به دنبال کشف معادن جدید باشند.